Îëåíà ÒÅ˲ÃÀ
ËÈÑÒÈ, ÑÏÎÃÀÄÈ

2

Äî Äìèòðà Äîíöîâà

Ïîäºáðàäè, 17 æîâòíÿ 1928 ð.
Podìbrady - Laznì
17/Õ 1928

Âèñîêîïîâàæàíèé Ïàíå Ðåäàêòîðå!
Ìåí³ äóæå íåçðó÷íî, ùî ÿ òàê äîâãî íå â³äïîâ³äàëà íà Âàøîãî ëàñêàâîãî ëèñòà, àëå ñïðàâà â òîìó, ùî ëèñò Âàø áóâ äëÿ ìåíå ñïðàâæíüîþ, ùàñëèâîþ íåñïîä³âàíêîþ. ³ðø³ ìî¿, ä³éñíî, ïîïàëè äî Âàñ ïðîñòî "ç ïå÷è", áî ¿õ áåç ìîãî äîçâîëó ³ â³äîìà çàñëàëè ðàçîì ç ìîºþ àäðåñîþ ìî¿ äîáð³ ïðèÿòåë³1. Îòæå, îäåðæàâøè Âàøîãî ëèñòà, ÿ äóæå ³ äóæå çðàä³ëà, àëå í³÷îãî íå çðîçóì³ëà, ³ ëèøå çà äåÿêèé ÷àñ âèÿñíèëà, ÿêèì ÷èíîì ä³ñòàëèñÿ äî Âàñ, Ïàíå Ðåäàêòîðå, ìî¿ â³ðø³.
Ïðèéì³òü ìîþ ãëèáîêó ïîäÿêó, Ïàíå Ðåäàêòîðå, çà Âàø³ âêàç³âêè òà ïîðàäè.
Ö³ëêîâèòî ïîãîäæóþñÿ ç Âàìè ùîäî ñâî¿õ õèá: ïðèì³òèâíîãî ðèòìó òà ïðèì³òèâíèõ ðèì. Áåçóìîâíî, ñàìà á ÿ í³êîëè íå íàáðàëàñÿ á ñì³ëèâîñòè â³ä³ñëàòè ñâî¿ â³ðø³ â òàêîìó "äîìàøíüîìó" âèãëÿä³, â ÿêîìó âîíè ä³ñòàëèñÿ äî Âàøèõ ðóê.
Äî öüîãî ÷àñó ÿ â³ðø³ ïèñàëà ëèøå äëÿ ñåáå, í³êîëè ¿õ íå âèïðàâëÿëà ³, çà âèíÿòêîì äâîõ-òðüîõ çíàéîìèõ, í³êîìó ¿õ íå ïîêàçóâàëà2. Ùå äîáàâëþ, â ñâîº âèïðàâäàííÿ, ùî çàñëàí³ â³ðø³ ÿ íàïèñàëà â 25-îìó ³ 26-îìó ðîö³, ñåáòî êîëè ìåí³ áóëî ëèøå 17 ³ 18 ðîê³â, ùî òàêîæ ïî÷àñòè ïîÿñíþº ¿õ ïðèì³òèâí³ñòü.
ϳñëÿ öèõ â³ðø³â ÿ ùå ïèñàëà áàãàòî, àëå òàê ñàìî í³êîëè ¿õ íå îáðîáëþâàëà, ³ äóìêà çàñëàòè ¿õ â ÿêèéñü æóðíàë õî÷ ³ ïðèõîäèëà ìåí³ â ãîëîâó, àëå ÿ ãàäàëà âèêîíàòè ¿¿ ëèøå â äàëåêîìó ìàéáóòíüîìó, àëå îñê³ëüêè Âè, Ïàíå Ðåäàêòîðå, ââàæàºòå, ùî ÿ ìîæó ïèñàòè, òî ÿ áóäó äî ñâî¿õ ñïðàâ ñòàâèòèñÿ á³ëüø ïîâàæíî. Áóäó ïðàöþâàòè íàä íèìè, îáðîáëÿòè òà îáòî÷óâàòè. Âè, Ïàíå Äîêòîðå, çàäàëè ìåí³ çàïèòàííÿ ùîäî ì òåìàòèêè?
Ö³êàâëþñÿ ÿ âñ³ì. Äëÿ äåê³ëüêîõ ñâî¿õ â³ðø³â áðàëà ÿ ñâî¿ òåìè ³ç äàâíîìèíóëèõ ÷àñ³â, áðàëà ñâî¿ ìîòèâè ç ëå´åíä ³ êàçîê.
Àëå âñå æ òàêè ìåíå íàéá³ëüø òÿãíå çàô³êñóâàòè â ñâî¿õ â³ðøàõ ñàìå "æèâå æèòòÿ" ç éîãî ñ³ðîþ áóäåíùèíîþ ³ íàäçâè÷àéíîþ, ñâÿòî÷íîþ ðàä³ñòþ, ³ ç áåçìåæíîþ ê³ëüê³ñòþ ð³æíèõ íàñòðî¿â ç ¿õ íåâëîâèìèìè àáî ëåäâè âëîâèìèìè íþàíñàìè.
Îòæå, ÿ â á³ëüøîñòè âèïàäê³â ñ³äàþ ïèñàòè, ùîá ïåðåäàòè ïåâíèé íàñòð³é. Íå çìàëþâàòè ö³ëèé îáðàç, à ëèøå äàòè â³ä÷óòè íàñòð³é.
Ìîæëèâî, ÿêðàç òîìó ìåí³ òàê ìàëî ïîäîáàºòüñÿ ùîñü ç â³ðø³â íàøèõ íàéá³ëüø âèäàòíèõ çàêîðäîííèõ ïîåò³â. ß çàâæäè ùèðî äèâóþñÿ ¿õ âåëèêîìó ñëîâíèêó ÷óæèõ ñë³â, íàäçâè÷àéíîìó çíàííþ ³ñòîðè÷íèõ ôàêò³â ³, íàðåøò³, "âèøóêàíèì" íàçâàì ¿õ â³ðø³â àáî ö³ëèõ çá³ðíèê³â ("Òàì, äå Áåàòðè÷å…"3, "² ïîêîòèëîñÿ êîëî…"4).
Àëå òàê ìàëî ÿ çóñòð³÷àëà â³ðø³â, ÿê³ á ìåí³ õîò³ëîñÿ âçÿòè ³ ùå ðàç ïåðå÷èòàòè. ͳáèòî ³ âñå º: âèøóêàíèé ðèòì, îðè´³íàëüíèé çì³ñò, àëå íàñòðîþ - äóøè - íåìàº.
²ç ïîåò³â Âåëèêî¿ Óêðà¿íè (ç òèõ, ùî Âè ìåí³ ðàäèëè ïðî÷èòàòè) ÿ äîáðå çíàéîìà ç Ðèëüñüêèì ³ ëþáëþ éîãî, ÷èòàëà Çåðîâà, àëå ëèøå òåïåð ä³ñòàíó ³ ïðî÷èòàþ Ïëóæíèêà òà Ô³ë³ïîâè÷à.
Ùîäî ðåøòè àâòîð³â, ÿêèõ Âè ìåí³ ïîðàäèëè ïðî÷èòàòè, òî ÿ Áîäëºðà ³ гëüêå ÷èòàëà, Ãàìñóí ³ Çóäåðìàí - öå ìî¿ ëþáèì³ àâòîðè. ×èòàëà òàêîæ Ìîíòåðëÿíà5, àëå í³ Æàëþ6, í³ Ëÿêðàòåëÿ í³÷îãî íå ÷èòàëà, òà îáîâ'ÿçêîâî ïðî÷èòàþ.
Ç ÷åñüêîþ ë³òåðàòóðîþ ÿ çíàéîìà äîñèòü äîáðå (Machará7 äóæå ëþáëþ), àëå Øàëüäó8 íå ÷èòàëà.
Êð³ì ðîñ³éñüêî¿, ÷åñüêî¿ òà í³ìåöüêî¿ ìîâè, ÿê³ ÿ çíàþ çîâñ³ì äîáðå, ÿ ùå âîëîä³þ ôðàíöóçüêîþ, àëå çíà÷íî ã³ðøå (ëèøå ÷èòàþ â³ëüíî).
Êð³ì öèõ ìîâ, ÿ íå ìîæó ÷èòàòè á³ëüøå í³ íà îäí³é.
Àëå çàðàç ÿ ïðàöþþ íàä ñâîºþ ð³äíîþ óêðà¿íñüêîþ ìîâîþ, ÿêó ÿ, íà æàëü, çíàþ äóæå íåäàâíî ³ íàä ÿêîþ ìåí³ ïðèéäåòüñÿ áàãàòî ïîïðàöþâàòè, ùîá âîëîä³òè íåþ ÿê ð³äíîþ.
ʳí÷àþ÷è ëèñòà, ÿ ùå ðàç ãëèáîêî äÿêóþ Âàì, Ïàíå Ðåäàêòîðå, çà Âàøó ëàñêàâ³ñòü, çà ò³ ùàñëèâ³ õâèëèíè, ùî Âè ìåí³ ïðèíåñëè ñâî¿ì ëèñòîì.
Ñïîä³âàþñÿ, ùî ³ íàäàë³ Âè íå â³äìîâèòå ìåí³ â ñâî¿[é] êðèòèö³ òà ïîðàäàõ, ÿê³ áóäóòü äëÿ ìåíå çàâæäè íàäçâè÷àéíî ö³íí³.
dz ùèðîþ ïîøàíîþ äî Âàñ
Îëåíà Òåë³ãà.

Á³áë³îòåêà Íàðîäîâà ì. Âàðøàâè. Ôîíä Äìèòðà Äîíöîâà. Ò. Õ²². Êîðåñïîíäåíö³ÿ â³ä ð³çíèõ îñ³á òà ³íñòèòóö³é: Ñ-Ò ç ðð. 1908-1939, àðê. 441-442 çâ. Àâòîãðàô.

1 …¿õ áåç ìîãî äîçâîëó ³ â³äîìà çàñëàëè ðàçîì ç ìîºþ àäðåñîþ ìî¿ äîáð³ ïðèÿòåë³ - Õòîñü ³ç äðóç³â Î. Òåë³ãè íàä³ñëàâ â³ä ¿¿ ³ìåí³ äî ðåäàêòîðà "˳òåðàòóðíî-íàóêîâîãî â³ñòíèêà" Ä. Äîíöîâà ëèñòà òàêîãî çì³ñòó:
"3. ²Õ 1928
Âèñîêîïîâàæàíèé Ïàíå Ðåäàêòîðå!
Ìåí³ õî÷åòüñÿ çíàòè Âàøó äóìêó ùîäî ìî¿õ â³ðø³â. ×è ìåí³ âàðòî ïèñàòè äàë³ ÷è ìîæå çàëèøèòè? Ìîæå á ìîæíà áóëî ó Ë.-Í. ³ñòíèêó âì³ñòèòè êîòðèéñü ³ç íèõ? Õî÷ ó Âàñ ³ áàãàòî ïðàö³, àëå íàïèø³òü ìåí³ ïàðó ñë³â ùîäî öüîãî. ßêùî áè ÿêèéñü ì³é â³ðø áóâ óì³ùåíèé â æóðíàë³, òàê ìåí³ çàøë³òü îäèí ïðèì³ðíèê.
Ïðîøó âèáà÷èòè çà òóðáîòè ³ íàïåðåä äÿêóþ ç ãëèáîêèì ïîâàæàííÿì
Îëåíà Òåë³ãà

Àäðåñà:
Podìbrady Láznì, è. S. R.
Villa "Vìra", na Bìlidlech
è. 610
Olena Teliha.
 ïðèëîç³ òðè â³ðø³"
ßê³ ñàìå â³ðø³ áóëè äîêëàäåí³ äî ëèñòà, íå âêàçàíî, àëå ìîæíà ïðèïóñòèòè, ùî ñàìå âîíè áóëè îïóáë³êîâàí³ Ä. Äîíöîâèì ó äâîõ îñòàíí³õ êíèãàõ ËÍ çà 1928 ð. òà â ïåðø³é êí. çà 1929 ð.: "Âåñíÿíå" (ËÍÂ. - 1928. - Êí. 11. - Ñ. 211); "Ò³ëüêè âå÷³ð çë³òຠíà ì³ñòî…" (ËÍÂ. - 1928. - Êí. 12. - Ñ. 292-293); "Ðàä³ñòü" (ËÍÂ. - 1929. - Êí. 1. - Ñ. 61).

2 Äî öüîãî ÷àñó ÿ â³ðø³ ïèñàëà ëèøå äëÿ ñåáå…³, çà âèíÿòêîì äâîõ-òðüîõ çíàéîìèõ, í³êîìó ¿õ íå ïîêàçóâàëà - Ìè íå ìàºìî òî÷íèõ â³äîìîñòåé, êîëè ñàìå Î. Òåë³ãà ïî÷àëà ïèñàòè â³ðø³. Î. Æäàíîâè÷ ïðèãàäóâàâ, ùî Îëåíà çàáàâëÿëà ñâî¿õ äðóç³â, ÷èòàþ÷è âëàñí³ â³ðø³, ÿê³ âîíà ñêëàäàëà ùå â äèòèíñòâ³ (Òåë³ãà. Çá³ðíèê. - Ñ. 161). Ã. Ëàùåíêî ïèøå, ùî êîëè âîíà âïåðøå çóñòð³ëà Î. Òåë³ãó íåâäîâç³ ïåðåä çàì³ææÿì ó 1926 ð., òî í³ ñàìà Îëåíà, àí³ í³õòî ç ðîäèíè Øîâãåíîâèõ íå ãîâîðèâ ïðî òå, ùî âîíà ïèøå â³ðø³. Ïîåòîì ó ðîäèí³ ââàæàëè áðàòà Ñåðã³ÿ, ÿêèé ïèñàâ â³ðø³ ðîñ³éñüêîþ ìîâîþ. Ëàùåíêî çãàäóº, ùî âîíà áàãàòî ï³çí³øå äîâ³äàëàñÿ, ùî Îëåíà âæå òîä³ ïèñàëà â³ðø³ (äèâ. ñ. 241). ²ç ñïîãàä³â ª. Íàóìåíêà, ÿêèé íàëåæàâ äî áëèçüêîãî îòî÷åííÿ ðîäèíè Òåë³ã, ñòàëî â³äîìî, ùî â éîãî çàïèñíèêó çáåðåãëîñÿ ê³ëüêà â³ðø³â Î. Òåë³ãè. Îäèí ç â³ðø³â ("Ëþáëþ ÿ ïðîõîäèòè ïîìàëó…"), ÿêèé â³í íàâîäèòü, îïóáë³êîâàíèé íå áóâ (äèâ.: Ìèðîíåöü Í. Ïîäºáðàäñüê³ äðóç³ Òåë³ã // Ƴíî÷èé ñâ³ò. - 2003. - ×. 1. - Ñ. 8-10).

3 "Òàì, äå Áåàòðè÷å… - Éìîâ³ðíî, ìàºòüñÿ íà óâàç³ â³ðø ª. Ìàëàíþêà "Áåàòð³÷å", íàïèñàíèé 6.08.1928 ð., ÿêèé óâ³éøîâ äî éîãî çá³ðêè "Çåìíà Ìàäîííà" (Ëüâ³â, 1934). ³ðø ì³ã áóòè ÷èòàíèé ª. Ìàëàíþêîì íà ÿêîìóñü ë³òåðàòóðíîìó âå÷îð³, ñïðèéíÿòèé Î. Òåë³ãîþ "íà ñëóõ", çâ³äñè íåòî÷íå öèòóâàííÿ îñòàííüîãî ðÿäêà: "² ã³ðêî çíàé, ùî º äåñü Áåàòð³÷å" (Ìàëàíþê ª. Çåìíà Ìàäîííà. - Ñ. 93).

4 "² ïîêîòèëîñÿ êîëî…" - Àâòîðà â³ðøà àáî çá³ðêè ç òàêîþ íàçâîþ âñòàíîâèòè íå âäàëîñÿ.

5 …Ìîíòåðëÿíà… - Äèâ.: Ìîíòåðëàí.

6 …Æàëþ… - Äèâ.: Æàëó Åäìîí.

7 Machar˜à. - Äèâ.: Ìàõàð Éîñåô.

8 Øàëüäó… - Äèâ.: Øàëüäà Ôðàíòèøåê.

Äî çì³ñòó Îëåíà ÒÅ˲ÃÀ ËÈÑÒÈ, ÑÏÎÃÀÄÈ